Zwemles in de toekomst

Het is vandaag ‘werelddag van de verbeelding’. Daarom ga ik (nog een keer*) dromen over zwemles van de toekomst? Heerlijk om daar over na te denken! Leren is leuk! Kinderen krijgen volop gelegenheid om zelf mee te beslissen over wat ze gaan doen. De start van de les is iedere keer een verrassing, kinderen zijn bloednieuwsgierig. Vooruitkomen in het water staat iedere les centraal. Hoe? Op allerlei manieren. Met een borstcrawl, schoolslag of door te zwemmen zoals Superman vliegt. Leren zwemmen is leuk, het plezier spat er af. Ouders zijn tevreden, ze weten waar ze het voor doen.

Een utopie? Doen we het eigenlijk al op deze manier? Wat moet er veranderen? Het begint volgens mij bij de manier waarop we naar leren zwemmen kijken. Nu lijkt het of leren zwemmen het aanleren van een zwemslag is. Het technisch perfecte plaatje is de leidraad. “De schoolslag is te moeilijk, borstcrawl is ‘veel natuurlijker’, supermanzwemmen past beter”. Mijn ideaal is leren zwemmen te zien als ‘je leren verplaatsen in het water’. In het begin doe je dat lopend. Als dat lukt, ontstaat er motivatie om het ook eens op een andere manier te proberen. Kinderen raken gewenaan water, leren evenwicht te bewaren en zich te verplaatsen op gevarieerde manieren.

Zwemmen is vooruit komen in water

Hoe je precies vooruitkomt is niet belangrijk, kinderen worden door feedback wel uitgedaagd de stuwvlakken zo effectief mogelijk in te zetten. Het gaat niet om het perfecte plaatje, het effect of resultaat staat centraal. Het ontwikkelen van watergevoel is het doel. Impliciet leren is het uitgangspunt. Dit betekent dat kinderen op een onbewuste manier leren dat vooruitkomen altijd lukt. Door feedback, verpakt in leuke opdrachten en met behulp van materialen ontdekken ze dat voortbewegen ook nog anders kan. Op een manier die ‘de mensen die er verstand van hebben ‘‘beter’ vinden.

Na het ‘vrijblijvende’ volgt het leren van een bepaalde zwemtechniek. Ik kies voor de zwemslagen uit het Zwem-ABC. Ik wil ze de enkelvoudige rugslag leren omdat ze met die vaardigheid met relatief weinig energie naar de kant kunnen zwemmen. Ik wil ze de borstcrawl leren omdat dat een slag is waarmee je voor de dag kan komen. En die schoolslag is heel handig als je jezelf wilt redden.

Meer impliciet leren

Als je deze zwemslagen perfect uitvoert verbruik je geen onnodige energie en heb je een optimaal rendement in de vorm van voortstuwing. Niet (direct) haalbaar bij jonge kinderen van 4 à 5 jaar. Ik kijk daarom liever naar de globale uitvoering van de zwemslag en hoop dat ze het al ontwikkelde watergevoel gaan inzetten om vooruit te komen. Door variatie en feedback wordt de techniek beter, kinderen remmen zichzelf minder af, voelen het ritme van de slag.

Expliciet leren wil ik zoveel mogelijk vermijden. Ik leg de slag niet tot in de puntjes uit. Een zwemslag doe ik voor, kinderen proberen het na te doen en ontdekken. Ik kijk naar de totale beweging, ik beperk de feedback op de uitvoering. ‘Kin op je borst’ vervang ik door ‘kijk naar de pion op de bodem’, ‘lang maken’ vervang ik door ‘tik de flexibeam aan’. Ik neem op de korrel toe dat het een tijdje duurt voordat ‘het kwartje valt’. Langer dan nu, in 2015, gaat het niet duren. Ik weet dat door veel gevarieerd oefenen de goede technische uitvoering uiteindelijk wordt bereikt.

Wat levert het op?

Anders kijken naar een zwemslag, wat levert het op? Leren wordt leuker. Belangrijke voorwaarden om de motivatie van kinderen te bevorderen zijn gemakkelijker in te vullen. Variatie in de uitvoering van het bewegen is een must, kinderen worden meer betrokken bij het leerproces (ik kan het zelf), een uitvoering lukt veel sneller (ik kan het), positieve feedback geven kost de lesgever geen enkele moeite. Iedere kind leert op zijn eigen manier en niveau. Iedereen is bezig met hetzelfde doel, afkijken is leuk en mag, er is verbondenheid (ik hoor er bij).

Lessen waarin alleen maar op dezelfde manier heen en weer wordt gezwommen, behoren tot de verleden tijd. Ze zijn niet effectief en dodelijk saai. Door variatie, zelf ontdekken, oefenen en herhalen, individuele feedback lukken dingen beter en wordt het leren spannender en afwisselender.

Kinderen met een (gezonde) bewegingsdrang komen in hun element. Kinderen die doorstromen uit het baby- en peuter zwemmen mogen blijven doen wat ze altijd al deden. Spelend leren, maar nu met een duidelijker plaatje als richtlijn.

Het kind met talent valt direct op. Het laat zien dat het van nature al watergevoel in zijn bezit heeft. Hoe? Dit kind komt het snelste vooruit, in alle fasen, op alle manieren. Een borstcrawl heeft het kind zo onder de knie. Een enkelvoudige rugslag en schoolslag ook! Door de individuele feedback groeit dit kind in z’n zelfvertrouwen, uitdaging en variatie zorgen ervoor dat steeds nieuwe varianten worden ontdekt. De intrinsieke motivatie groeit.

Ouders en de toekomst

Als je het mij vraagt, hebben ouders het wel moeilijk met de zwemles, in de toekomst. Het gezamenlijke doel blijft wel gelijk. Zorgen dat kinderen zichzelf kunnen redden, dat is waar we het voor doen. Maar het vertrouwde zwemlesbeeld is enigszins gehusseld. De schoolslag en borstcrawl zijn concrete dingen, iedereen weet waar je het over hebt en hoe ze er uit moeten zien. Vooruitkomen op je eigen manier? Schoolslag leren op allerlei gekke manieren? Impliciet leren? Slijpt die beweging niet fout in? Moet je ’m dan niet weer afleren? En hoe lang duurt dat dan wel niet?

Gelukkig is al veel onderzoek gedaan naar impliciet en expliciet leren, soorten feedback en ontwikkelen van intrinsieke motivatie. De resultaten bieden grote kansen voor de zwemles van de toekomst. Interessant om vorm te geven en de effecten te onderzoeken. Op naar de toekomst!

(*dit blog verscheen eerder als gastblog voor het Expertisecentrum Zwemonderwijs)

Titeke Postma inspireert en vernieuwt. Ze zet je op een originele, creatieve en eigenzinnige manier aan het denken over het leuk(er) maken van bewegen. Zodat bewegers ‘in beweging komen’, met plezier bewegen en daarom niet afhaken maar blijven bewegen.

BewarenBewaren