Het is weer 1 december! De start van de Inspiratiecountdown! En hoewel ik me nu al voor het vijfde jaar heb voorgenomen om de mail ergens op het midden van de dag te versturen, is dat niet gelukt. Ga er maar van uit dat de mails in de loop van de avond in je mailbox komen! Laat schrijven geeft me de gelegenheid om in deze eerste mail te schrijven over de workshop die ik vandaag gaf tijdens de Dag van het Zwemonderwijs: ‘Welke kleur heeft jouw zwemles?’.

Mijn doel was om de deelnemers aan de workshop bewust te maken van hoe zij hun zwemles geven. En welke mogelijkheden er eventueel ook zijn, voor de toekomst. Allereerst kwam de vraag aan de orde hoe gestructureerd of juist vrij de les is. Dit werd uitgezet op de X-as van de grafiek. Daarna gingen we kijken of de les procesgericht of vooral doelgericht is. Op die manier ontstaan er vier vakken. En die vakken heb ik een kleur gegeven.

Rood

Rode zwemlessen kenmerken zich door strakke kaders, focus op een goed resultaat, vaak gericht op de eindterm van een niveau of het zwemdiploma. Er is sprake van een sturende lesgever die bepaalt wat er gebeurt. De kinderen moeten meedoen aan de opdrachten die de lesgever geeft. Wil een kind niet, dan wordt met zachte hand er toch voor gezorgd dat het meedoet.

Rood is de kleur van de meeste deelnemers aan de workshop. Tijdens de discussie over deze kleur gaven deelnemers aan dat ze mede door druk van ouders of het systeem denken dat deze manier van lesgeven de enige manier is om resultaat te bereiken. Druk zorgt ervoor dat je als lesgever meer gaat sturen, zodat je de controle houdt over het leerproces.

Groen

Een groene zwemles kenmerkt zich door een duidelijke route. Het leerproces is uitgestippeld in een vaste volgorde. De focus ligt op de stappen in het proces, waarbij er wel ruimte is voor individuele verschillen. Ik vergelijk het met reizen naar Rome. Rome is het einddoel en onderweg wordt gestopt in afgesproken plaatsen. Maar hoe je reist, is variabel. Pak je het vliegtuig, kies je de fiets of ga je met de auto? Dit zorgt dat je langs verschillende paden gaat, maar wel dezelfde tussenstops maakt. De lesgever is de reisleider die de route bewaakt en zorgt dat niemand verdwaalt.

Geel

In de gele zwemles ligt de focus op het proces. Maar er is ook veel vrijheid. Leerlingen mogen eigen keuzes maken, er is sprake van autonomie. De lesgever vertrouwt op het proces, reikt allerlei opdrachten en uitdagingen aan, maar de leerling bepaalt wat hij gaat doen.

Ik stel me voor dat een gele les een impliciete les is. Natuurlijk wil je als lesgever doelen bereiken. Je kunt stuurkaarten of materialen neerleggen die uitnodigen om (onbewust) bepaalde ervaringen op te doen. Je kunt video’s laten zien of zelf voorbeelden geven. Je kunt kiezen voor heterogene groepen, zodat kinderen van elkaar kunnen afkijken en leren.

Paars

In een paarse les ligt de focus op het doel en tegelijkertijd is er ruimte voor veel vrijheid in het leren. Doelgericht kan op verschillende manieren worden uitgelegd. Als de focus op structuur ligt (rood), mag je verwachten dat het doel een mooie, technische uitvoering is. Bij een paarse les is het doel waarschijnlijk vrijer, meer impliciet geformuleerd. Bij het zwemmen gaat het om vooruitkomen in het water. Bij het duiken gaat het om diep onder water gaan en naar beneden blijven kijken. Bij drijven gaat het om ‘boven blijven’.

Ik stel me voor dat je in een paarse les alle vaardigheden die moeten worden geleerd centraal stelt. Bijvoorbeeld door deze op video of stuurkaart te laten zien en kinderen te laten kiezen met welke vaardigheid ze aan de slag willen gaan. Een soort Elfstedentocht, maar dan in een zelfgekozen volgorde. De lesgever hecht minder waarde aan de perfecte uitvoering, maar kijkt globaler en volgt de leerling.

Model

De kleur van de zwemles is een model om naar je eigen zwemlessen te kijken. In de workshop werd benoemd dat de kleur van de les afhankelijk kan zijn van het type leerling, van het type lesgever, van de fase van het motorisch leerproces en soms zelfs het moment in de zwemles. Het model kan je helpen om je bewuster te zijn van de keuzes die jij zelf maakt. Is de kleur van jouw zwemles juist? Of wil je misschien ontwikkelen naar een andere kleur?