Iedere zomer keert het terug. In 2014 en 2015 luidt Reddingsbrigades Nederland op identieke wijze de noodklok. Het aantal verdrinkingen in de zomer stijgt. Om ‘Poolse toestanden’ te voorkomen moet het schoolzwemmen weer worden ingevoerd en verplicht.
De reacties zijn ook jaarlijks nagenoeg gelijk. Leren zwemmen is een zaak van de ouders. Voor kinderen die geen zwemles (kunnen) krijgen, hebben gemeenten een apart ondersteuningsbeleid. Minister Schippers gaat wel steeds een stapje verder. Ze geeft dit jaar aan dat ze leren zwemmen heel belangrijk vindt en dat je vooral niet moet stoppen na A. En dat je, ook na het halen van het diploma, moet blijven zwemmen met je kinderen.
Dé oplossing?
Zal het steeds opnieuw herhalen van deze noodkreet uiteindelijk leiden tot het herinvoeren van het schoolzwemmen? Ik vraag het me af. Het lijkt me, zeker ook als je het antwoord van de minister op kamervragen van de SP leest, niet realistisch. En, volgens mij is het ook niet dé oplossing voor het probleem.
Situatieschets
Wat is er aan de hand? Reddingsbrigades Nederland (RN) komt in de zomerperiode steeds vaker in actie om verdrinkingen te voorkomen. Er verdrinken ieder jaar meer mensen. Vorig jaar waren er negen verdrinkingen, dit jaar zijn het er elf. In vijf gevallen was er sprake van aantoonbaar gebrekkige zwemvaardigheid. Het ging om kinderen van allochtone afkomst. RN geeft als belangrijke oorzaak aan dat er sprake is van een afnemende zwemvaardigheid, ‘dat is een trend die we al jaren zien’. Want steeds minder kinderen halen een zwemdiploma, volgens de cijfers van het Nationaal Platform Zwembaden|NRZ . Daarom lijkt de terugkeer van schoolzwemmen de oplossing.
Gaat zwemvaardigheid achteruit?
Kloppen de feiten? Het is jammer om te constateren, maar de cijfers van het NPZ|NRZ zijn steeds minder betrouwbaar om het diplomabezit van kinderen te meten. Oorzaak is de toename van het aantal ‘andere’ zwemdiploma’s in de zwembadbranche. Ik persoonlijk denk dat nog steeds heel veel ouders zorgen dat hun kind leert zwemmen en dat daarin nauwelijks verandering is gekomen.
Voor allochtone kinderen ligt dit anders. We weten dat zij minder vaak in het bezit van een zwemdiploma zijn, met name in de leeftijd 6-15 jaar (rapport Zwemmen in Nederland). Gelukkig is er voor deze en andere kinderen die het nodig hebben nog wel een gemeentelijke (school)zwemvoorziening.
Ik denk dat het met de afnemende zwemvaardigheid als oorzaak van verdrinkingen wel meevalt. Ik denk zelfs dat er een mogelijkheid is dat ouders denken ‘mijn kind heeft een zwemdiploma, dus ik kan het wel even z’n gang laten gaan’. Die gedachte, gevoed door aanwezige zwemvaardigheid, kan de kans op ongelukken vergroten.
Oorzaak van verdrinking?
Wie verdrinken er? Dit zijn jonge kinderen, allochtone kinderen zonder zwemdiploma en volwassenen die zich laten verrassen door het water (stroming, snel dieper water e.a.). Wat hebben zij met elkaar gemeen? Het zou gebrek aan zwemvaardigheid kunnen zijn. Maar ik zie ook dat de genoemde groepen niet in staat zijn om de risico’s van het water in te schatten.
Jonge kinderen, met of zonder zwemdiploma, zijn te jong om te begrijpen dat water of de zee gevaarlijk kan zijn. Water is water. En, als ze op een prettige manier hebben leren zwemmen, is water leuk.
Allochtone kinderen die niet hebben leren zwemmen, zijn niet in staat te begrijpen wat water allemaal met je doet. Ze weten het gewoon niet. En springen bijvoorbeeld, net als hun vriendjes, lekker het zwembad in en merken dán dat ‘weer boven komen’ niet vanzelfsprekend is. De ervaring met water ontbreekt en daardoor ontbreekt ook de kennis over mogelijke gevaren.
Volwassenen die zich laten verrassen, hebben waarschijnlijk vooraf niet goed nagedacht over mogelijke gevaren. Wanneer ze verrast worden is de kans groot dat ze in paniek raken. En dan niet rustig blijven, maar juist ’tegenwerken’, waardoor de kans op overleven kleiner wordt.
Oplossing?
Wanneer je het op deze manier bekijkt, lijkt met name voorlichting een belangrijke strategie om verdrinking te voorkomen . Voorlichting voor ouders met de nadruk op ‘zorg er voor dat je je kind niet uit het oog verliest’. Dit jaar werd dit al op verschillende manieren gedaan, met o.a. onderstaand filmpje (veiligheid.nl).
Voor volwassenen die gaan zwemmen in open water is er gelukkig (ook) het toezicht door de vrijwilligers van Reddingsbrigades Nederland. De vlaggen, borden en andere voorlichting kunnen hen informeren over gevaren en mogelijke acties in geval van nood.
De zwemweek
Op scholen kunnen kinderen in projectvorm kennis maken met de gevaren van het water en de manier waarop zij daar mee om kunnen gaan. Een ‘survival’project, in aansluiting op de stijl van ‘C in zee‘. Misschien leuk om ieder jaar, naar het voorbeeld van de kinderboekenweek, een ‘zwemweek’ te organiseren? Het allermooist zou zijn dat alle kinderen ieder jaar hun vaardigheid onderhouden en dan natuurlijk in zo’n week (of op een andere momenten) het zwembad ingaan. Schoolzwemmen nieuwe stijl. Alles wat je hebt geleerd over (jezelf) redden in het water toepassen in verschillende (nagebootste) omstandigheden.
Wordt vervolgd
Wat kunnen we doen voor (allochtone) kinderen en/of volwassenen die niet kunnen zwemmen? Voor hen wordt meestal een vorm van schoolzwemmen aangeboden. Jammer genoeg is er niet altijd genoeg tijd (lees geld) beschikbaar om het A-diploma te halen. Wat ga je de kinderen dan vooral wel leren? Een interessante vraag, die steeds belangrijker zal worden nu steeds meer vluchtelingen naar ons land komen. Hoe kunnen we er voor zorgen dat zij kennis maken met zwemmen en niet verdrinken? Daarover in het volgende blog meer.
Titeke Postma inspireert en vernieuwt. Ze zet je op een originele, creatieve en eigenzinnige manier aan het denken over het leuk(er) maken van bewegen (in water). Zodat bewegers ‘in beweging komen’ en met plezier blijven bewegen.
Beste Titeke,
Goed gelezen dat gerichte informatie aan ouders, ook aan niet van origine Nederlanders, van essentieel belang is. Ik denk dat daar de overheid een grote rol in kan en moet spelen. Dat kan via de subsidie kraan. Alle koepels die met zwemsport te maken hebben zouden een flink percentage van hun subsidiegelden moeten steken in voorlichting. Voorlichting die niet gericht is op onder schooltijd te leren zwemmen, maar gericht is op het feit dat zwemmen belangrijk is in Nederland. Over heel Nederland kennen we het verenigingsleven waarvan vele vrijwilligers hun tijd stoppen om kinderen het zwemmen meester te maken. De reddingsbrigade, die bij elk verdrinkingsgeval roept dat het schoolzwemmen weer terug moet keren zou zich meer moeten richten op voorlichting. Maar voor hun is elk verdrinkingsgeval ook een mogelijkheid om gratis in de pers te komen. Ik zou zeggen, stop daar eens mee. Gebruik niet de verdrinkingsgevallen voor het promoten van je eigen organisatie. Vwb de NRZ is het mi een ander verhaal. Zij zijn gebaat bij de verkoop van zoveel mogelijk zwemdiploma’s. Want dat is kassa. Vwb de knzb ziu ik als overheid ook stellen dat een fors gedeelte vd subsidie besteed moet worden aan voorlichting.
De NRZ is een ander verhaal. Die moeten zoveel mogelijk zwemdiploma’s verkopen. Dat gast steeds lastiger en daarom proberen zij zich te profileren als een zgn kennisorganisatie.
Hallo Ron,
Ik denk dat voorlichting geven ook betekent dat je de kinderen, jong en oud(er) duidelijk maakt waarom ze bepaalde dingen leren en hen het geleerde leert toe te passen. Dat gaat dus verder dan een eindterm leren, het gaat om begrijpen, uitproberen en leren hoe je jezelf kunt redden. Kennis over bijzondere situaties voegt iets extra’s toe dat de veiligheid kan vergroten. Ik zie daarin een kans voor de scholen, maar ook voor de zwemlesaanbieders. Je kunt als zwembad/zwemschool nieuwe producten bedenken in het kader van veiligheid. Zo mogelijk samen met scholen. Maar ook opfris- of herhalingscursussen voor de vakantie kunnen interessant zijn. Je kunt ook in je reguliere lessen meer ’toegepast’ gaan lesgeven. Dus bij de basis beginnen. Leren zwemmen niet zien als een diploma halen, maar om kinderen zwemveikig te maken.