Gister (5 mei 2025) vierden we 80 jaar vrijheid. Ik ben zó blij dat wij hier in vrijheid kunnen leven. Onze eigen keuzes kunnen maken. Mogen ontdekken wat bij ons past en wie we zijn of willen zijn. Ik realiseer me dat vrijheid een woord is dat voor iedereen een eigen betekenis heeft. Daarom zijn ‘luisteren naar elkaar’, ‘leren elkaar te begrijpen’, ‘rekening houden met elkaar’, ‘leren omgaan met verschillen’ zo belangrijk als het om vrijheid gaat.
Als ik kijk naar de wereld, ben ik bezorgd. In het groot en ook in het klein wordt aan vrijheid getornd. Vrijheid, ruimte en vertrouwen geven aan mensen blijkt niet zo gemakkelijk. Ik zie dat wederzijds respect niet altijd vanzelfsprekend is. Eigen belang eerst en uitoefenen van macht liggen op de loer. Het gevolg is dan een samenleving waarin angst een belangrijke rol speelt en veel moed nodig is om voor je eigen vrijheid op te komen.
Vrijheid, ontwikkelen en leren met plezier
Ik voel mezelf ook regelmatig machteloos. Wat kan ik doen? Het is een interessante worsteling. Wat wil ik? Wat durf ik wel? Wat (nog) niet? Ik ben er nog niet uit. Ik merk wel dat ik steeds beter begrijp wat vrijheid voor mij betekent en hoe belangrijk het voor me is. Ik hou me al meer dan 30 jaar bezig met leren zwemmen. Maar eigenlijk is ‘zwemles’ voor mij (inmiddels) vooral de metafoor voor wat mij al die jaren werkelijk bezighoudt: mensen helpen om met plezier en vertrouwen in zichzelf de dingen te doen die ze (graag willen) doen. Zoals bijvoorbeeld leren zwemmen, zwemles geven of leidinggeven aan een team van medewerkers. Vrijheid krijgen en geven speelt daarbij een belangrijk rol.
Een praktijkvoorbeeld
Toen onze jongste zoon (T) in groep 3 van de basisschool zat, vertelde zijn juf tijdens het 10-minutengesprek dat het best goed met hem ging op school. Hij was een lieve jongen, prima allemaal. Maar juf vond het wel opvallend dat hij handenarbeid niet leuk vond. Dan deed hij niet goed mee, hij deed ook niet zijn best. Hij kreeg een matig op zijn rapport. Wij waren verbaasd. We kenden T vooral als een creatieveling. Als er een pakketje bij ons werd bezorgd in een doosje met ‘beschermingsmateriaal’ (soort vlindertjes van plastic), dan werden er door hem slingers gemaakt of landschappen geplakt.
Later thuis en ook in groep 4, met een andere juf, viel bij ons het kwartje. Bij de ‘groep 3 juf’ maakten de kinderen ‘werkjes van de juf’. Je maakt het werkje van de juf na. Voor T was daar niks aan. Misschien werd hij zelfs onzeker van. Hij wilde (toen al) zijn eigen ‘handtekening’ zetten. En wilde niet binnen de lijntjes kleuren, hij wilde zijn eigen creatie maken. Zijn behoefte aan eigen keuze (autonomie) was groot. De ‘groep 3 juf’ gaf hem die ruimte (vrijheid) niet. De ‘groep 4 juf’ wel. Zij zag daarom een hele andere T. Hij had, als het om handvaardigheid ging, vertrouwen in zichzelf. Het zelf mogen ontdekken van mogelijkheden leverde veel plezier en motivatie op. Vrijheid maakt blij.
Verschil in behoefte
Ongetwijfeld waren er ook kinderen in de klas van T die een voorkeur hadden voor ‘de werkjes van de juf’. Duidelijkheid hoe iets eruit moet gaan zien geeft ook houvast. En voor die kinderen leidt juist dit houvast tot vertrouwen in zichzelf. Onduidelijkheid zorgt voor het tegenovergestelde: onzekerheid. En dat zorgt dan weer voor minder plezier en motivatie.
Speelruimte
In mijn boek (In 10 stappen meer plezier in bewegen) noem ik de balans tussen voorschrijven (structuur/ kaders aanreiken) en autonomie (zelf invullen) de speelruimte. Voor mij was het definiëren van speelruimte het grootste inzicht tijdens het schrijfproces. Ik zag vrijheid en autonomie vaak als ‘helemaal zelf bepalen’. Maar ik ontdekte dat autonomie niet bestaat zonder structuur en sturing.
Structuur (afspraken) en prestatieverwachtingen (doelen) geven richting en duidelijkheid en de mogelijkheid om zélf te kiezen hoe je hieraan wilt voldoen. Die keuze maakt dingen interessant omdat je optimale uitdaging krijgt. De kans op motivatie is groot. Het ontbreken van afspraken en verwachtingen maakt dat alles uit jezelf moet komen en/of dat je niet weet waar je mee bezig bent. Dat leidt tot minder motivatie.
Je zou kunnen zeggen: lijntjes zijn nodig om vrijheid te kunnen ervaren. Lijntjes laten je weten dat je binnen de lijntjes kan kleuren of een andere, eigen tekening kan maken. Lijntjes kunnen ook leiden tot het besluit dat je helemaal niet wilt tekenen of kleuren, maar iets heel anders wilt doen. Of dat kan of passend is, hangt af van afspraken die je hebt gemaakt. Hier ontstaat vaak ook de spanning, wanneer is er nog sprake van vrijheid?
Samen
Speelruimte (de lijntjes en hoe je met de lijntjes om mag gaan) bepaal je met elkaar. Sturen mag en is soms nodig, maar eenzijdig opleggen helpt niet, dat is korte termijndenken. Wil je iemand begeleiden in leren, ontwikkelen, meenemen in verandering op langere termijn? En geloof je in de kracht van vrijheid? Dan heb je elkaar nodig om stappen te zetten. Stef Bos zei tijdens de uitzending van het Bevrijdingsconcert 2025 dat je naar vrijheid kunt kijken als samen dansen op een koord. Ja, het is soms echt balanceren. Het beeld spreekt me aan. Dansen door en voor vrijheid. Een uitdaging! Wat vind jij?
Ben je leidinggevende, coördinator of hoofd zwemzaken? Wil je leren hoe je medewerkers kunt helpen om met plezier en resultaat hun werk te doen? En hoe je sturing kunt geven aan verandering en verbetering van alles waar jullie je mee bezighouden? Op 20 mei start de opleiding Leidinggeven in zwembad. Er is nog plaats!
